Duurzaamheid en de klimaatverandering staan steeds hoger op de agenda, zo ook binnen de mediawereld. In de televisiewereld kan er op diverse manieren rekening worden gehouden met het klimaatprobleem. Door de CO2-uitstoot van televisieproducties te verkleinen kan er klimaatwinst geboekt worden, maar er zijn ook andere manieren om een grote impact te maken. Een van deze manieren is door de kijker bewust te maken van het klimaatprobleem via de inhoud van een programma. Voorbeelden hiervan zien we in de jeugddramaserie SpangaS en het wetenschapsprogramma De Kennis van Nu. De kijker op deze manier bewust maken van het klimaatvraagstuk noemen we binnen albert ‘Planet Placement’. Dit beperkt niet alleen tot actualiteitenprogramma’s en wetenschappelijke rubrieken, maar wordt ook steeds vaker aan de kaak gesteld in andere soorten programma’s.
Onze branche bereikt elke dag miljoenen mensen. Dit biedt een uitstekende kans om conservatief gedachtegoed uit te dagen en mensen tot duurzaam gedrag te inspireren. Christiana Figueres, die verantwoordelijk was voor de succesvolle onderhandelingen die leidden tot het klimaatakkoord van Parijs van 2015, roept de film- en televisiebranche op om bij te dragen aan een van de grootste uitdagingen van onze tijd door verhalen te vertellen die het probleem in kaart brengen. Vastberadenheid, creativiteit en innovatie moeten zo in de plaats komen van de vaak nog negatieve associaties rond het thema.
Solitaire Townsend, duurzaamheidsexpert en schrijver voor wearealbert.org in het Verenigd Koninkrijk, merkt een verschil op tussen wat er in de wereld gebeurt, zoals de klimaatstakingen, en wat we daarvan terugzien op tv. “Er is een enorme kans voor de televisie-industrie om de verhalen van deze generatie te vertellen, positief milieugedrag mainstream te maken en het publiek op zinvolle nieuwe manieren te bereiken.” Kortom, makers hebben de mogelijkheid om inhoud te creëren die duurzaam gedrag normaliseert en mensen helpt de wereld waarvan we allemaal afhankelijk zijn beter te begrijpen. Op deze manier krijg je de kans om nieuwe verhalen te vertellen en een jonger publiek op zinvolle manieren te bereiken. De realiteit waarin we leven wordt weerspiegeld en zodoende draag je een steentje bij aan het verbeteren van de wereld.
Planet Placement wordt al volop geïntegreerd in de programma’s van de Nederlandse publieke omroep, in diverse programma’s voor jong en oud. Wetenschappelijke programma’s zijn natuurlijk al langere tijd bezig met deze thema’s, maar steeds vaker worden ze ook geïntroduceerd en subtiel aangekaart in bijvoorbeeld fictieprogramma’s voor jonge doelgroepen.
Een voorbeeld van een jeugdserie waar Planet Placement in plaatsvindt is SpangaS. In de serie wordt een vaste groep leerlingen gevolgd tijdens hun middelbareschoolperiode. De serie heeft het thema duurzaamheid al weten te integreren in de verhaallijnen, om de kijkers zo bewust te maken van de problematiek. In de afleveringen over klimaatstaking wordt leerling Jackie geconfronteerd met het nieuws dat er geen budget kan worden vrijgemaakt voor duurzaamheidsinitiatieven. Ze laat het hier niet bij zitten en neemt het heft in eigen handen. Ze haalt inspiratie uit Greta Thunbergs aanpak en staakt vervolgens in een tentje op het schoolplein tot dat ze de aandacht van de directie heeft.
Carina Nijssen, dramaturg van het tegenwoordige SpangaS: De Campus, legt uit hoe dergelijke thema’s in het script terechtkomen: “We kijken altijd naar wat er leeft en speelt in onze samenleving en wat relevant is om nu te vertellen. Vervolgens verwerken we deze onderwerpen in een verhaal en maken we er dus drama van. Daarnaast geloven we als KRO-NCRV in goed rentmeesterschap en willen we de kijkers van SpangaS: De Campus aanmoedigen om over dit onderwerp na te denken.”
In het seizoen dat nu te zien is, stelt SpangaS: De Campus het klimaatprobleem ook op een impliciete manier aan de kaak, niet door een volledige aflevering te besteden aan het onderwerp, maar bijvoorbeeld door personages die geen vlees eten of die vegan zijn. Het komt ook geregeld en passant terug in dialoog. Nijssen beaamt dat, ondanks dat de term Planet placement bij haar nog niet bekend was, het principe bij de jeugdserie wel voortdurend wordt toegepast. “Het mooie van drama is dat je actuele thema’s zo kan verwerken in verhaallijnen dat het conflict en verschillende perspectieven oplevert. Als kind kun je zelf bedenken wat jij er vervolgens van vindt.” Dat maakt een dramaserie als SpangaS: De Campus heel geschikt als gespreksopener.
Een programma bij uitstek waarin de wetenschappelijke wereld wordt onderzocht en waarin thema’s zoals duurzaamheid en het klimaat aan de kaak wordt gesteld is het NTR-programma De Kennis van Nu. Het programma leidt de kijker langs de nieuwste wetenschappelijke inzichten en hoe deze ons leven kunnen beïnvloeden. In een gesprek met eindredacteur Gerda Bosman werd er gesproken over de manieren hoe er wordt omgegaan met duurzaamheid en het klimaat in hun producties.
Sommige afleveringen gaan specifiek over het klimaat, zoals ‘Geen Spek maar Bonen’ en ‘Stikstofvreters’. De eerste werpt een kritische blik op vleesvervangers en gaat over hoe duurzaam deze eigenlijk zijn. De tweede legt de chemische processen die tot het stikstofprobleem leiden uit. In de aflevering worden veehouders bezocht, omdat de veeteelt een hoge stikstofuitstoot kent. Bosman kende de term ‘planet placement’ nog niet, maar past het wel toe, en doet dat doelbewust. “Wij willen programma’s maken om bewustzijn te creëren bij de kijker. Vaak haken mensen af bij woorden zoals ‘stikstof’ of ‘klimaat’. Wij proberen daarom wel verhalen te vertellen met duurzaamheid als onderwerp, maar het niet met zoveel woorden te benoemen.”
De inhoud van programma’s toespitsen op thema’s zoals duurzaamheid en het klimaat is een vorm van ‘planet placement’, maar het kan dus ook op een subtielere manier plaatsvinden door bijvoorbeeld in fictieve programma’s personages te introduceren die vegetariër zijn of door het bijvoorbeeld te verwerken in quizvragen en andere spelshows.
