Op 21 mei is de televisieadaptatie van de theatervoorstelling De Zaak Shell te zien bij BNNVARA, in het kader van NPO Cultuur. Albert sprak met dramaturg Sebastiaan Leeman en producer Stine Flex over hoe zij met deze dramaproductie proberen een bijdrage te leveren aan de kijk op de huidige klimaatcrisis. Ze willen dit grote, beladen onderwerp toegankelijk maken voor een breed publiek. Maar hoe doe je dat?
Het uitgangspunt van De Zaak Shell is de rechtszaak die Milieudefensie heeft aangespannen tegen de Koninklijke Shell vanwege hun aandeel in de klimaatverandering. Als we met z’n allen blijven doorgaan zoals we nu leven, dus veel fossiele brandstof gebruiken, vaak het vliegtuig pakken voor korte reizen, dagelijks met in de file staan en overmatig vlees consumeren, dan maken we de aarde kapot – is de aanklacht. Toekomstige generaties moeten dan betalen voor de schade die wij op dit moment aanrichten.
Het verhaal wordt verteld vanuit het perspectief van vijf belanghebbenden. Je hoort het pleidooi van een CEO van Shell (het bedrijfsleven), een burger, iemand vanuit de overheid/politiek, een consument en iemand van de toekomstige generatie. Wat je ziet is dat iedere belanghebbende in het klimaatdebat de verantwoordelijkheid doorschuift naar een volgende partij. Zo schuift Shell de schuld naar de consument, de consument naar de overheid, en zo verder. Elke belanghebbende heeft een stem in het verhaal en de conclusie is dat we te maken hebben met een verantwoordelijkheidscrisis.
De Zaak Shell biedt een startpunt om na te denken over deze klimaatcrisis.
De klimaatcrisis is voor velen hét verhaal van deze tijd. Daarom is het volgens Sebastiaan ook belangrijk om dit naar het doek, de televisie of het theater te vertalen. Je kunt dit verhaal in het bewustzijn van de toeschouwer brengen door ‘planet placement’. Dat betekent simpelweg dat je in de inhoud van het programma (positief) milieugedrag verweeft, zonder het te problematiseren. Het is erop gericht om duurzaam gedrag te normaliseren. Op die manier probeert de maker de kijker bewust te maken van het klimaatvraagstuk. (Lees meer over planet placement in dit artikel).
Er zijn veel verschillende manieren om planet placement toe te passen. In De Zaak Shell doen de makers dat met behulp van de vorm die ze gebruiken om het verhaal te vertellen. De acteurs kijken zo nu en dan in de camera waardoor je als toeschouwer wordt betrokken bij het verhaal. Doordat je rechtstreeks wordt aangesproken maak je als kijker deel uit van De Zaak Shell. De makers zeggen hiermee: iederéén heeft een aandeel in de klimaatverandering, ook jij als kijker.
Ondanks dat er al veel verhalen worden verteld over de klimaatcrisis denkt Sebastiaan dat het beter kan. Veel bestaande producties laten een dystopie zien, dus een wereld waarin je niet meer wilt leven. Ze roepen een doembeeld op. Met De Zaak Shell wil hij een realistisch beeld van de klimaatcrisis scheppen. Een beeld waarbij nog hoop is, maar we wel moeten gaan samenwerken, want iedereen heeft een aandeel in deze crisis. ‘Zeggen dat jij in je eentje het probleem niet kan oplossen is een foute manier van denken. Ook jij kan je steentje bijdragen en stappen zetten voor een beter klimaat’.
‘Zeggen dat jij in je eentje het probleem niet kan oplossen is een foute manier van denken. Oók jij kan je steentje bijdragen en stappen zetten voor een beter klimaat’.
De Zaak Shell is niet gericht op een specifieke doelgroep. Sebastiaan hoopt dat iedereen die deze film ziet, begrijpt hoe groot het probleem is. ‘We willen graag dat mensen snappen hoe er momenteel met de klimaatcrisis wordt omgegaan, namelijk dat alle belanghebbenden de schuld doorschuiven naar een ander, maar dat ieder zijn aandeel heeft.’
Productie
De Zaak Shell is op één locatie gedraaid en was binnen drie dagen volledig opgenomen. Toevallig ook nog op een locatie die uitsluitend groene energie levert. Uiteindelijk kon deze productie vrijwel klimaatneutraal worden gerealiseerd, maar dat kwam vooral door de samenloop van omstandigheden. De Zaak Shell is een kleine productie die niet te vergelijken is met een gemiddelde fictiefilm. Toch is het niet zo dat kleinere dramaproducties altijd makkelijker klimaatneutraal zijn te produceren. Ook hier loopt de producent aan tegen het probleem dat er veel verschillende departementen zijn betrokken bij de realisatie van de film. Vanuit al die hoeken is er een invloed op de CO2-uitstoot.
Stine Flex legt uit hoe belangrijk het daarom is dat de regisseur de waarde inziet van de CO2-calculator. De regisseur is de kapitein op het schip. Hij kan vanuit zijn positie de betrokken departementen (kostuum, decor, make-up, licht etc.) aansturen om klimaat neutrale keuzes te maken. Zolang hij duurzaam produceren belangrijk vindt, dan volgt de rest vanzelf. Als producent alleen, heb je te weinig invloed om op alle gebieden klimaat neutrale keuzes door te drukken.
Het is nog steeds zo dat klimaatneutrale keuzes minder zwaar wegen. Stel dat de regisseur 24 Maserati’s wil gebruiken op de set, dan zal de producent proberen aan die wens te voldoen. Als het budget te krap is, is dat een goed argument om naar een alternatief te zoeken, maar het argument dat benzineauto’s slecht zijn voor het klimaat, zal niet opwegen tegen de wens om een spectaculaire scene neer te zetten. Als de regisseur echter goed geïnformeerd is over de impact op het klimaatprobleem zal hij misschien wel een andere keuze maken.
Tot slot merkt Stine nog op dat het ook belangrijk is dat de facilitaire diensten, zoals lichtverhuurbedrijven, de juiste apparatuur aanbieden. ‘Een lichtbedrijf zou kunnen stunten met een ‘albert’-pakket waar alleen LED-lampen in zitten, om maar wat te noemen.’ Een kleine stap in de goede richting om met dramaproducties de CO2-uitstoot zo veel mogelijk te beperken.
Eddie Wölcken, eindredacteur van 2Doc is een enorme liefhebber van planten. Op het moment dat 2Doc naar een andere plek verhuisde, wilde Eddie meer groen in zijn omgeving, dus hij zette er planten neer. Dit was nét voordat we werden getroffen door corona. Aangezien Eddie nog wel veel op de redactie kwam, bleven zijn planten er nog goed uitzien. Helaas begonnen veel andere planten in het gebouw te verpieteren.
Samen met een collega haalde hij de planten die het niet meer goed deden naar de redactie van 2Doc om voor ze te zorgen. Wat begon als een grapje groeide al gauw uit tot een serieuze bezigheid: de zogenaamde planten-ic. Binnen de wandelgangen verspreidde deze geruchten zich al gauw. Sommige collega’s hebben Eddie al gevraagd of hij een tijdje voor hun plantjes wil zorgen, omdat ze door de corona maatregelen voorlopig niet op kantoor zullen zijn. De planten-ic blijft groeien en de sfeer mag er zijn; het ziet er erg knus uit.
Los van dat het de sfeer op de werkplek verbetert hebben planten ook veel andere positieve effecten. Denk je wel eens na over de luchtkwaliteit op je werkplek? Deze is niet altijd gezond. Computers, airco’s en verwarmingen stoten kleine stofdeeltjes uit die de lucht op kantoor vervuilen. (Sommige) planten zouden kunnen bijdragen aan de bevordering van de luchtkwaliteit doordat ze de lucht kunnen filteren*.
Verder is gebleken dat groen leidt tot een positieve gemoedstoestand, meer tevredenheid onder medewerkers, een verhoging van de concentratie en minder ziekteverzuim. Ook dragen planten ook bij aan een duurzame werkplek. Planten zijn een goedkoop alternatief om luchtvochtigheid in werkruimten te verhogen of ruimten te verkoelen in de zomer. Er kan zelfs gebruik van gemaakt worden bij klimaatbeheersing voor verdere energiebesparing.
Op de vraag welke planten je moet kiezen om de vieze stofjes van de werkruimte uit de lucht te halen is geen eenduidig antwoord te geven, want er is nog te weinig onderzoek naar gedaan. Maar duidelijk is wel dat ze bijdragen aan een prettigere werkomgeving en positieve effecten hebben op je welzijn.
*Het merendeel van de onderzoeken naar de luchtzuiverende werking van planten is gedaan naar planten in laboratoriumomstandigheden. Vaak zaten die planten in een klein kastje. Dat is een behoorlijk stuk kleiner dan jouw werkplek. Waarschijnlijk is het met sommige planten slechts dat de beleving van luchtkwaliteit verbetert met groen in je kantoor. En misschien is dit op werkplekken – waar werknemers zich prettig, energiek en betrokken moeten voelen – ook een belangrijk resultaat.
Bij Team albert gaan onze harten sneller kloppen als wij horen dat programmateams overwegen een elektrische productieauto aan te schaffen. YES, vooruitgang! Een ‘groen rijden revolutie’! We konden ons geluk dan ook niet op toen ZAPP YOUR PLANET, het kinderprogramma van de NTR die met hulp van albert dit seizoen geheel CO2-neutraal geproduceerd wordt, ons liet weten de sprong in het diepe te wagen. Vanaf oktober 2020 hebben zij een elektrische auto voor de deur staan. Ze rijden dus nu – net als het programmateam van BinnensteBuiten – al een paar meanden groen. Hoe bevalt dat?
‘Wij hebben de productie-auto nu al een tijdje in ons bezit. We hebben een leasecontract afgesloten, wat tot maart dit jaar loopt. Ik weet niet of ik het mag noemen; maar wij rijden in de Nissan Leaf Hedgebag. Die auto is laatst bij KASSA van BNNVARA niet zo goed in het nieuws gekomen, omdat de actieradius niet voldoet aan hetgeen wat er wordt beloofd. En precies daar lopen wij ook tegen aan!
Laat ik beginnen met het feit dat wij een kinderprogramma maken over de thema’s Natuur en Duurzaamheid. Wij vinden het dus heel erg belangrijk dat we als team zelf groen produceren en goed voor de wereld zijn. Ook als we draaien. We crossen wel heel het land door; van natuurgebied naar natuurgebied. Dus die kilometers zijn onze vervuilende factor. Dat zag je ook duidelijk in onze footprint naar voren komen, na het invullen van de CO2-Calculator van albert. Daar moesten we dus wat mee
Elektrisch rijden is een stuk duurzamer. En ook goedkoper. Waar we eerst voor een volle benzinetank zo’n 70 euro moesten betalen, kost een beurtje laden ons nu ongeveer 13 euro. De auto’s zijn zowat even groot, dus dat is een financieel voordeel! En daarnaast draagt de auto dus bij aan ons imago, onze uitstraling en onze visie. We hebben ook een mooi Zapp Your Planet logo op de zijkant en mensen zien dus dan dat we ons best doen. Dat voelt goed! Verder rijdt de auto heerlijk. Het is een automaat wat fijn is voor als in de file staat en hij zit lekker. Dat zijn allemaal voordelen.
Maar we merken dus wel dat de auto niet geschikt is voor lange afstanden. Het vermogen van de auto is te laag. De actieradius van de auto is 250 KM. Maar dat is berekend op een snelheid van 35 KM per uur. In praktijk kun je er zo’n 150 KM aan een stuk mee rijden, maar dan kun je niet de verwarming aan doen, niet te veel stoppen of optrekken. Dat kost allemaal extra elektriciteit. Wij rijden ook veel over hobbelige weggetjes en moerassige paden en dat zorgt ook dat de accu sneller leeg gaat. Al met voldoet het vermogen van de auto dus niet helemaal aan onze wensen en moeten we vaak extra laden. Dat is toch een logistieke puzzel en een stressfactor op zo’n draaidag. Je bent de hele tijd bezig met checken hoeveel procent je nog over hebt en of je moet laden. En of er dan een laadpaal in de buurt is.
In grote steden heb je best veel laadpalen staan. Daar is het goed geregeld. Maar in natuurgebieden of kleine dorpjes heb je ze niet of in kleinen getale. Dat is niet zo handig! Het komt wel eens voor dat ik de helft van een opname mis omdat ik sta te laden, dat ik na een draaidag van 10 uur nog op zoek moet naar een paal of dat we onderweg met de crew aan de lader moeten en daardoor flink uitlopen. Om dit laatste probleem te voorkomen, hebben we voor grote afstanden er eens een benzineauto bij gehuurd. Dat is dan wel balen! Voor korte afstanden is de auto top, voor lange afstanden helaas soms een flop.
Kortom; elektrisch rijden in deze auto is nog niet helemaal ‘je van het’. Maar dat weegt niet op tegen het feit dat we het belangrijk vinden zelf zo duurzaam mogelijk te zijn. Dus wij blijven wel elektrisch rijden hoor! We gaan er gewoon voor! Maar het moet iets praktischer en dus gaan we kijken of we na dit contract een auto kunnen vinden die meer KM’s kan maken.’
Bij Binnenstebuiten van de KRONCRV hebben ze dus ook een groen wagentje, precies dezelfde Nissan Leaf.
‘Hij rijdt heel, heel erg lekker! Mijn collega’s en ik voelen ons de koningin als we hem besturen. Je zit heel hoog, je glijdt over de weg en je hoort hem niet. En nog een voordeel: hij is erg groot. Al onze spullen passen in de achterbak en we hebben geen gedoe meer met props vervoeren op de bijrijdersstoel. Ook wij hebben een mooi logo op de zijkant, dus dat staat chique.
Voor ons was het op het begin heel erg wennen om elektrisch te rijden. En ook spannend. Want gaan we het redden met de accu? De auto gaat inderdaad veel sneller leeg dan gedacht. Als we korte stukjes onderweg zijn, redden we het prima. Maar lange afstanden zijn een ander verhaal, dan moet je dus vaker laden. En dat is even wennen. Nu met de winter is het ook niet zo’n fijn idee dat je de verwarming niet altijd aan kan zetten. Dat slokt elektriciteit op. Maar ik moet zeggen dat we aan ‘die ongemakken’ gewend zijn.
We zijn erop ingespeeld en het gaat nu prima. Je moet er gewoon iets meer rekening mee houden dat je een elektrische auto hebt. Het vergt wat uitzoekwerk; waar staan de laadpalen? Hoeveel tijd kost het laden? En welke kabel moet ik gebruiken? Nu we daar onze handigheidjes voor hebben gevonden, ervaring hebben opgedaan en we het (tussentijds) laden voor lief nemen, sterker nog: daar plannen we tijd voor in op zo’n dag, gaat het goed! Ik denk dat het erg aan het soort programma ligt of deze auto geschikt is. Bij Binnenstebuiten kunnen wij flink vooruitplannen en daar onze rit en de laadtijd op aanpassen. Dat scheelt! Wij blijven elektrisch rijden in deze auto!’
Elektrisch rijden heeft dus zo zijn voor-en nadelen. En het is ook even zoeken naar de juiste auto en hoe daar mee om te gaan. Hier is vast het laatste woord nog niet over gezegd en hopelijk zijn er straks meer betaalbare, elektrische auto’s met een groter vermogen op de markt. Maar het is erg tof dat deze programma’s de proef op de som nemen, een elektrische productie-auto inzetten, daarvan leren en hun conclusies trekken. Je leert door het gewoon te doen. En hopelijk in de toekomst wat meer programma’s elektrisch én groen!
Robin van der Straten, productie Checkpoint:
‘Twee jaar geleden kwam ik bij Checkpoint en werd er veel gesproken over het feit dat het programma nog geen groene voetafdruk had. We wilden het programma er zo spectaculair mogelijk uit laten zien. De lucht in, het water in, met vuur, met confetti en we gebruikten props zoals grote tanks…Noem het maar op. Maar klimaatverandering is een feit. Het is gewoon niet meer van deze tijd om geen aandacht te besteden aan een schone aarde. Met de redactie waren we dus al langere tijd van plan het format onder de loep te nemen en milieuvriendelijker te gaan produceren. Maar waar te beginnen? Toen kwam albert om de hoek kijken. We hebben een inspiratiesessie gevolgd en door middel van het invullen van de CO2 Calculator inzicht gekregen in onze uitstoot. We willen nu klimaatneutraal produceren.
Vooral achter de schermen -op productioneel gebied- heeft het programma grote stappen gezet.
We stonden eerst wat sceptisch tegenover deze missie voor duurzaam werken, want we gebruiken nu eenmaal veel materiaal én het format leent zich voor explosies. Hoe kan dat duurzaam? Toch bleek er veel te halen als het gaat om materialen. We proberen zo veel mogelijk materiaal te recyclen. Na iedere draaidag wordt het hout verzameld en opgeslagen. Alle schroeven en spijkers worden eruit gehaald, en al het bruikbare karton, plastic, staal en ijzer wordt ook nauwkeurig bekeken op hergebruik. We kopen nog steeds nieuwe producten maar de standaard is dat we na een draaidag kijken wat we nogmaals kunnen inzetten en waar we iets nieuws van kunnen maken.
En als iets echt ‘op’ is en weggegooid moet worden, wordt alles nu netjes gescheiden. Daarnaast proberen we het gebruik van piepschuim en plastics te vermijden. We willen daar gewoon zo min mogelijk mee werken.
Wel hebben we nog steeds zeecontainers vol troep… dat kan wellicht nog minder. Maar we zijn op de goede weg!’ aldus Robin.
Als je als producer de CO2 Calculator gaat invullen wordt er gevraagd om uit te zoeken of het kantoor of de studio waar je met het team gebruik van maakt, is voorzien van groene stroom. Dat geldt ook voor Robin.
Zo kwam hij erachter dat ‘De Loods’ -de opnameplek van Checkpoint- duurzaam is aangelegd. Sowieso is de loods al redelijk minimalistisch, maar dit bleek een extra stapje op weg naar klimaatneutraal produceren!
Robin: ‘We hebben een volledig vegetarische catering. Dit zorgde eerst voor ongenoegen bij de ploeg. Maar ik merk dat het allemaal te maken heeft met gewenning. We hebben het team uitgelegd waarom we deze keuze hebben gemaakt en met de tijd kregen we minder klachten. Dit komt denk ik ook doordat wij een goede cateraar hebben, die luxe broodjes serveert die simpelweg zo lekker zijn dat je het vlees niet mist. Nu is het aan het eind van de streep wel duurder om een vegetarische catering te kiezen. Gek hè? Dat ‘slecht’ eten goedkoper is? Dat was een eye-opener voor mij.’
Tot slot heeft team Checkpoint er ook voor gekozen om een elektrische productie-auto aan te schaffen. De vraag die je als programma moet stellen is: hoe belangrijk vinden we klimaat? En wat mag dat kosten? Robin: ‘Ik denk dat alle programma’s wel elektrisch zouden willen rijden hoor. Maar het moet ook haalbaar en dus betaalbaar zijn.’
Robin kwam erachter dat elektrisch rijden duurder is. Dat vergt offers op andere posten of dwingt je tot keuzes maken. Maar dan maak je op het gebied van duurzaam werken wel meteen een grote klapper! De vervuilende km’s worden fors lager. De Checkpoint-bus rijdt nog niet elektrisch. Dat komt omdat leasebedrijven nog geen goede opties aanbieden. Zodra ze dat doen, maakt Checkpoint opnieuw de overweging.
Productioneel is Checkpoint op de goede weg. Inhoudelijk heeft het programma nog wel wat stappen te maken. Er is nu een nieuw format waar recyclen meer een rol speelt. We blazen iedere aflevering onze materialen nieuw leven in doordat we alle spullen van ‘de schroothoop’ halen. Robin: ‘Maar alsnog moeten we nu ook gaan kijken hoe we het thema duurzaamheid en klimaat nog meer op de inhoud gaan betrekken. Daar lopen gesprekken over de bij EO. Kunnen we een aflevering maken over duurzaamheid? Een klimaatneutrale rubriek? Hoe dan? Het concept moet aardig op de schop, dat maakt het ingewikkeld. Maar we zijn erover in gesprek.’
Robin: ‘We zijn goed op weg, maar we zijn er nog niet. We merken wel dat het begint te leven binnen het team en het voldoening oplevert. Het begint een automatisme te worden. In het begin voelt het misschien als een ‘moetje’, maar nu we duidelijk hebben gemaakt dat we het serieus nemen en nu dat ook door de directie wordt gestimuleerd, is het gewoon leuk! Aan het eind van het seizoen compenseren we via albert onze overige uitstoot. Het uiteindelijke doel is natuurlijk dat dat niet meer hoeft omdat we volledig uitstootvrij werken. En omdat duurzaamheid breed gedragen wordt in de samenleving, zodat ze ook bij derde partijen alles duurzaam kunnen inkopen. Aan onze drive zal het niet liggen.’
Het is je wellicht nooit opgevallen; maar wist je dat veel programma’s van omroep Max gebruik maken van hetzelfde decor? Dat is niet alleen handig, maar ook nog eens super duurzaam! Voor een lesje ‘slim decorgebruik’ sprak team ALBERT met Dave Kolt, hoofd operationeel, van omroep MAX.
Dave: ‘Wij maken slim gebruik van decorstukken die we inzetten voor verschillende programma’s. Eigenlijk is deze werkwijze ontstaan doordat wij optimaal gebruik willen maken van de ruimte die wij hebben. Het hebben van veel spullen betekent dat je veel opslagruimte nodig hebt; dat kost geld, dat kost transport en dat is simpelweg niet praktisch. Dus zijn we gaan kijken hoe we het decor zó kunnen inzetten, dat we het steeds kunnen hergebruiken én kunnen laten werken voor meerdere producties tegelijkertijd.
Om een voorbeeld te geven: We maken nu het ‘Max Ouderenjournaal’. Dat is een programma dat in de coronatijd is ontstaan. In dit journaal brengen we hoopvol, inspirerend en informatief nieuws toegespitst op ouderen in tijden van sociale afstand. Er moest snel een decor komen. Die korte deadline dwingt je ook te kijken naar wat je al in huis hebt. Dus het decor dat we voor dit journaal gebruiken is hetzelfde decor als van ons programma ‘Meldpunt’. We zorgen voor een andere sticker en we maken dankbaar gebruik van onze led-schermen. Met deze led-schermen kunnen we de look en feel wat veranderen. Voilà; een ander programma, met een eigen karakter. Maar dus met een bestaand decor gerealiseerd!.
Nog een voorbeeld: in de zomer van 2020 liepen er nog wat programma’s van ons door. En zo kwamen we er op de decorstukken van ‘Max Vakantieman’ te combineren met het decor van ‘Tijd Voor Max’.
Als we na gaan denken over decor of er start een nieuw programma, dan kijken we eerst altijd naar wat we nog hebben staan. Wat kunnen we hergebruiken? Binnenkort komt de ‘Ster Gouden Loeki’ weer op TV. Dat decor bestaat uit stukken van het reeds uitgezonden liveprogramma ‘Een Tegen Eenzaamheid’ bijvoorbeeld. De oplettende kijker zou de metaalschermen kunnen herkennen.’
Ook leuk om te benoemen is het feit dat decors bij omroep MAX erg lang gebruikt worden.
‘Kijk naar ‘Met Het Mes Op Tafel’. Deze spelshow is al jaren oud. En je ziet nog steeds het oude decor van de beginfase. Soms repareren we iets. Of passen we wat aan. Maar dat zijn minimale klusjes. Het enige wat dit seizoen nieuw is, is de grotere speeltafel. Dit met oog op corona natuurlijk. Maar we hebben geen nieuwe tafel gekocht hoor! We hebben een aanzetstuk gemaakt. Zodat als corona over is, we gewoon de oude tafel weer kunnen gebruiken’, aldus Dave.
Naast hergebruiken, repareren en aanpassen schaft MAX ook wel eens een nieuw decorstuk aan. Maar dan altijd met oogvoor de langere termijn.
Dave: ‘Als we iets nieuw laten maken of aanschaffen bekijken we altijd hoe we zo’n aankoop zouden kunnen inzetten voor andere programma’s. Bovendien bekijken we van welk materiaal het is gemaakt. Dat moet duurzaam zijn, want dat is goed voor de planeet, maar het gaat ook nog eens langer mee.
En als we dus iets aanpassen, doen we dat zo dat we het later, zonder enige moeite, weer terug kunnen brengen naar het origineel.’
Dus wat is de gouden tip?
Dave: ‘Kijk wat je nog in huis hebt en denk goed na hoe je die spullen nogmaals zou kunnen inzetten. Houd het simpel. Een ander tapijtje, wisselende kleuren op het Led-scherm kunnen al genoeg zijn en zorgen voor een leuke twist. Het hoeft niet moeilijk te zijn en het hoeft niet altijd ‘nieuw’ te zijn. Belangrijkste is dat we mooie programma’s maken waar mensen van genieten. Enne; je bespaart met recyclen van decor ook nog eens een hoop geld!’
Duurzaamheid en de klimaatverandering staan steeds hoger op de agenda, zo ook binnen de mediawereld. In de televisiewereld kan er op diverse manieren rekening worden gehouden met het klimaatprobleem. Door de CO2-uitstoot van televisieproducties te verkleinen kan er klimaatwinst geboekt worden, maar er zijn ook andere manieren om een grote impact te maken. Een van deze manieren is door de kijker bewust te maken van het klimaatprobleem via de inhoud van een programma. Voorbeelden hiervan zien we in de jeugddramaserie SpangaS en het wetenschapsprogramma De Kennis van Nu. De kijker op deze manier bewust maken van het klimaatvraagstuk noemen we binnen albert ‘Planet Placement’. Dit beperkt niet alleen tot actualiteitenprogramma’s en wetenschappelijke rubrieken, maar wordt ook steeds vaker aan de kaak gesteld in andere soorten programma’s.
Onze branche bereikt elke dag miljoenen mensen. Dit biedt een uitstekende kans om conservatief gedachtegoed uit te dagen en mensen tot duurzaam gedrag te inspireren. Christiana Figueres, die verantwoordelijk was voor de succesvolle onderhandelingen die leidden tot het klimaatakkoord van Parijs van 2015, roept de film- en televisiebranche op om bij te dragen aan een van de grootste uitdagingen van onze tijd door verhalen te vertellen die het probleem in kaart brengen. Vastberadenheid, creativiteit en innovatie moeten zo in de plaats komen van de vaak nog negatieve associaties rond het thema.
Solitaire Townsend, duurzaamheidsexpert en schrijver voor wearealbert.org in het Verenigd Koninkrijk, merkt een verschil op tussen wat er in de wereld gebeurt, zoals de klimaatstakingen, en wat we daarvan terugzien op tv. “Er is een enorme kans voor de televisie-industrie om de verhalen van deze generatie te vertellen, positief milieugedrag mainstream te maken en het publiek op zinvolle nieuwe manieren te bereiken.” Kortom, makers hebben de mogelijkheid om inhoud te creëren die duurzaam gedrag normaliseert en mensen helpt de wereld waarvan we allemaal afhankelijk zijn beter te begrijpen. Op deze manier krijg je de kans om nieuwe verhalen te vertellen en een jonger publiek op zinvolle manieren te bereiken. De realiteit waarin we leven wordt weerspiegeld en zodoende draag je een steentje bij aan het verbeteren van de wereld.
Planet Placement wordt al volop geïntegreerd in de programma’s van de Nederlandse publieke omroep, in diverse programma’s voor jong en oud. Wetenschappelijke programma’s zijn natuurlijk al langere tijd bezig met deze thema’s, maar steeds vaker worden ze ook geïntroduceerd en subtiel aangekaart in bijvoorbeeld fictieprogramma’s voor jonge doelgroepen.
Een voorbeeld van een jeugdserie waar Planet Placement in plaatsvindt is SpangaS. In de serie wordt een vaste groep leerlingen gevolgd tijdens hun middelbareschoolperiode. De serie heeft het thema duurzaamheid al weten te integreren in de verhaallijnen, om de kijkers zo bewust te maken van de problematiek. In de afleveringen over klimaatstaking wordt leerling Jackie geconfronteerd met het nieuws dat er geen budget kan worden vrijgemaakt voor duurzaamheidsinitiatieven. Ze laat het hier niet bij zitten en neemt het heft in eigen handen. Ze haalt inspiratie uit Greta Thunbergs aanpak en staakt vervolgens in een tentje op het schoolplein tot dat ze de aandacht van de directie heeft.
Carina Nijssen, dramaturg van het tegenwoordige SpangaS: De Campus, legt uit hoe dergelijke thema’s in het script terechtkomen: “We kijken altijd naar wat er leeft en speelt in onze samenleving en wat relevant is om nu te vertellen. Vervolgens verwerken we deze onderwerpen in een verhaal en maken we er dus drama van. Daarnaast geloven we als KRO-NCRV in goed rentmeesterschap en willen we de kijkers van SpangaS: De Campus aanmoedigen om over dit onderwerp na te denken.”
In het seizoen dat nu te zien is, stelt SpangaS: De Campus het klimaatprobleem ook op een impliciete manier aan de kaak, niet door een volledige aflevering te besteden aan het onderwerp, maar bijvoorbeeld door personages die geen vlees eten of die vegan zijn. Het komt ook geregeld en passant terug in dialoog. Nijssen beaamt dat, ondanks dat de term Planet placement bij haar nog niet bekend was, het principe bij de jeugdserie wel voortdurend wordt toegepast. “Het mooie van drama is dat je actuele thema’s zo kan verwerken in verhaallijnen dat het conflict en verschillende perspectieven oplevert. Als kind kun je zelf bedenken wat jij er vervolgens van vindt.” Dat maakt een dramaserie als SpangaS: De Campus heel geschikt als gespreksopener.
Een programma bij uitstek waarin de wetenschappelijke wereld wordt onderzocht en waarin thema’s zoals duurzaamheid en het klimaat aan de kaak wordt gesteld is het NTR-programma De Kennis van Nu. Het programma leidt de kijker langs de nieuwste wetenschappelijke inzichten en hoe deze ons leven kunnen beïnvloeden. In een gesprek met eindredacteur Gerda Bosman werd er gesproken over de manieren hoe er wordt omgegaan met duurzaamheid en het klimaat in hun producties.
Sommige afleveringen gaan specifiek over het klimaat, zoals ‘Geen Spek maar Bonen’ en ‘Stikstofvreters’. De eerste werpt een kritische blik op vleesvervangers en gaat over hoe duurzaam deze eigenlijk zijn. De tweede legt de chemische processen die tot het stikstofprobleem leiden uit. In de aflevering worden veehouders bezocht, omdat de veeteelt een hoge stikstofuitstoot kent. Bosman kende de term ‘planet placement’ nog niet, maar past het wel toe, en doet dat doelbewust. “Wij willen programma’s maken om bewustzijn te creëren bij de kijker. Vaak haken mensen af bij woorden zoals ‘stikstof’ of ‘klimaat’. Wij proberen daarom wel verhalen te vertellen met duurzaamheid als onderwerp, maar het niet met zoveel woorden te benoemen.”
De inhoud van programma’s toespitsen op thema’s zoals duurzaamheid en het klimaat is een vorm van ‘planet placement’, maar het kan dus ook op een subtielere manier plaatsvinden door bijvoorbeeld in fictieve programma’s personages te introduceren die vegetariër zijn of door het bijvoorbeeld te verwerken in quizvragen en andere spelshows.
Inhoud
Carina Nijssen, dramaturg van het tegenwoordige SpangaS: De Campus, legt uit hoe dergelijke thema’s in het script terechtkomen: “We kijken altijd naar wat er leeft en speelt in onze samenleving en wat relevant is om nu te vertellen. Vervolgens verwerken we deze onderwerpen in een verhaal en maken we er dus drama van. Daarnaast geloven we als KRO-NCRV in goed rentmeesterschap en willen we de kijkers van SpangaS: De Campus aanmoedigen om over dit onderwerp na te denken.”
In het seizoen dat nu te zien is, stelt SpangaS: De Campus het klimaatprobleem ook op een impliciete manier aan de kaak, niet door een volledige aflevering te besteden aan het onderwerp, maar bijvoorbeeld door personages die geen vlees eten of die vegan zijn. Het komt ook geregeld en passant terug in dialoog. Nijssen beaamt dat, ondanks dat de term Planet placement bij haar nog niet bekend was, het principe bij de jeugdserie wel voortdurend wordt toegepast. “Het mooie van drama is dat je actuele thema’s zo kan verwerken in verhaallijnen dat het conflict en verschillende perspectieven oplevert. Als kind kun je zelf bedenken wat jij er vervolgens van vindt.” Dat maakt een dramaserie als SpangaS: De Campus heel geschikt als gespreksopener.
Een voorbeeld van een aflevering waarin het klimaatprobleem aan de kaak wordt gesteld is Klimaatstaking. In de aflevering wordt Jackie geconfronteerd met het nieuws dat er geen budget kan worden vrijgemaakt voor initiatieven met betrekking tot duurzaamheid. Jackie laat het hier niet bij zitten en neemt het heft in eigen handen. Ze doet haalt inspiratie uit Greta Thunberg’s aanpak en staakt vervolgens in een tentje op het schoolplein tot dat ze de aandacht van de directie heeft.